Pracownik młodociany to osoba w wieku od 15 do 18 lat (art. 190 § 1 Kodeksu pracy). Zatrudnianie młodocianych osób poniżej 15. roku życia jest dozwolone tylko w szczególnych przypadkach określonych w ustawie.

Aby zatrudnić pracownika powyżej 15. roku życia musi on mieć ukończoną co najmniej szkołę podstawową oraz posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania danej pracy (art. 191 § 1 Kodeksu pracy). W wyjątkowych przypadkach można zatrudnić młodocianego, który nie ukończył szkoły podstawowej.

Zatrudnianie młodocianych w ramach umowy o pracę jest możliwe:

• w celu przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy)
• lub do wykonywania lekkich prac.

Osoba młodociana, która nie posiada kwalifikacji zawodowych, może zostać zatrudniona jedynie w celu przygotowania zawodowego

Pracownik młodociany do ukończenia 18. roku życia ma obowiązek dokształcania się.

Zatrudnianie młodocianych w celu przygotowania zawodowego

Zatrudnić młodocianych w celu przygotowania zawodowego może:

• pracodawca posiadający uprawnienia do prowadzenia przygotowania zawodowego;
• osoba, która w imieniu pracodawcy prowadzi zakład pracy;
• pracownicy uprawnieni do prowadzenia przygotowania zawodowego w imieniu pracodawcy;
• pracownicy posiadający kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu.

Instruktorzy praktycznej nauki zawodu muszą posiadać:

1. ukończony kurs pedagogiczny dla instruktorów praktycznej nauki zawodu, którego program został przygotowany zgodnie z ramowym programem kursu pedagogicznego dla instruktorów praktycznej nauki zawodu, określonym w załączniku do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. 2019 r. poz. 391), i zatwierdzony przez kuratora oświaty lub
2. ukończony kurs pedagogiczny, którego program został zatwierdzony przez kuratora oświaty i obejmował łącznie co najmniej 70 godzin zajęć z psychologii, pedagogiki  i metodyki oraz 10 godzin praktyki metodycznej, lub
3. ukończony przed dniem 6 stycznia 1993 r. kurs pedagogiczny uprawniający do pełnienia funkcji instruktora praktycznej nauki zawodu, lub
4. w przypadku praktycznej nauki zawodu odbywanej na statku morskim lub śródlądowym – ukończone szkolenie dydaktyczne dla instruktora, potwierdzone świadectwem przeszkolenia dydaktycznego dla instruktora wydanym przez dyrektora urzędu morskiego, lub
5. przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli, lub
6. kwalifikacje wymagane od nauczycieli praktycznej nauki zawodu, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 i 2245).

W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1-5, instruktorzy praktycznej nauki zawodu, którzy spełniają co najmniej jedno z wymagań określonych w ust. 3 pkt 1-5, posiadają ponadto:

1. tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, i co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, oraz:
   • świadectwo ukończenia technikum, branżowej szkoły II stopnia, technikum uzupełniającego lub szkoły równorzędnej lub
   • świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej, lub
2. tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej czteroletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, oraz:
   • świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego, liceum zawodowego, liceum technicznego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego lub
   • świadectwo ukończenia technikum, branżowej szkoły II stopnia i technikum uzupełniającego, kształcących w innym zawodzie niż ten, którego będą nauczać, lub c) świadectwo ukończenia średniego studium zawodowego, lub
3. dyplom ukończenia studiów:
   • na kierunku odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej dwuletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
   • na innym kierunku niż odpowiedni dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
4. tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, oraz świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej lub branżowej szkoły I stopnia, lub
5. tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać.

Zatrudnianie młodocianych w ramach nauki zawodu obejmuje przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wykonywania danego zawodu. Okres nauki zawodu wynosi 36 miesięcy.

Przyuczenie do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy, przy czym młodociani uczestnicy OHP mogą być zatrudnieni do ukończenia szkoły podstawowej, do 22 miesięcy. Zasady dotyczące zatrudniania w ramach przyuczenia do wykonywania konkretnego zawodu określa pracodawca.

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna zostać zawarta na piśmie oraz zawierać (art. 195 § 1 Kodeksu pracy):

• rodzaj przygotowania zawodowego,
• czas trwania przygotowania zawodowego oraz miejsce,
• sposób przygotowania teoretycznego,
• wynagrodzenie
• prawa i obowiązki stron.

Zarówno nauka zawodu, jak i przyuczenie zawodowe kończy się egzaminem czeladniczym, którego koszt ponosi pracodawca. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu pracownik młodociany otrzymuje zaświadczenie potwierdzające umiejętności w wykonywaniu danego zawodu.

Zatrudnianie młodocianych – obowiązki pracodawcy

Pracownikowi młodocianemu zatrudnionemu w celu przygotowania zawodowego można wypowiedzieć umowę o pracę tylko w przypadku (art. 196 Kodeksu pracy):

• ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
• reorganizacji zakładu pracy, która uniemożliwi przygotowywanie zawodowe;
• stwierdzenia nieprzydatności osoby młodocianej do pracy, do której odbywa przygotowanie zawodowe;
• niewypełniania przez osobę młodocianą obowiązków wynikających z umowy o pracę lub z obowiązku dokształcania się.

W razie wypowiedzenia młodocianemu umowy należy poinformować o tym fakcie przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz szkołę i ewentualnie izbę rzemieślniczą.

Obowiązująca pracodawcę dokumentacja musi zawierać:

• umowę o pracę,
• program nauki zawodu,
• wykaz pracowników młodocianych – listę obecności,
• rejestr zwolnień lekarskich,
• rejestr wydanej odzieży roboczej,
• listę płac,
• okresowe badania lekarskie,
• zaświadczenie o przeszkoleniu bhp i ppoż. (podpisane przez ucznia i szkolącego),
• dziennik nauki zawodu.

Zatrudnianie młodocianych – wykonywanie lekkich prac w ramach umowy o pracę

Osoba młodociana może również zostać zatrudniona w ramach umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac (art. 200(1) § 1 Kodeksu pracy).

Prace wykonywane przez młodocianego nie mogą zagrażać życiu, zdrowiu i rozwojowi psychofizycznemu. Nie mogą również utrudniać wykonywania obowiązku szkolnego.

Czas pracy pracownika młodocianego

Dobowy wymiar czasu pracy pracownika młodocianego poniżej 16. roku życia nie może przekraczać 6 godzin, a pracownika powyżej 16. roku życia – 8 godzin (art. 202 § 1 i § 2 Kodeksu pracy).

Co ważne, do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w szkole.

Co ważne:

– w przypadku wykonywania pracy przez młodocianego powyżej 4,5 godziny przysługuje mu 30-minutowa przerwa wliczana do czasu pracy;

– młodociany nie może wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych;

– pracownik młodociany nie może wykonywać pracy w porze nocnej (z reguły między godziną 22 a 6);

– przerwa dobowa nie może być krótsza niż 14 godzin nieprzerwanego odpoczynku; – przerwa tygodniowa musi wynosić co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku

Urlop wypoczynkowy osoby młodocianej

Urlop wypoczynkowy w wymiarze 12 dni przysługuje pracownikowi młodocianemu po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. Po upływie roku młodocianemu przysługuje urlop w wymiarze 26 dni ( razem 38 dni), a w roku kalendarzowym, w którym ukończy 18. rok życia – 20 dni.

Młodociany ma prawo ubiegać się o urlop bezpłatny (ale nie więcej niż 2 miesiące łącznie z urlopem wypoczynkowym).

Wynagrodzenie osób młodocianych

Wynagrodzenie młodocianych odbywających przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu ustalane jest na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale i wynosi ono od 1 września 2019 roku:

5% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale – w 1. roku nauki zawodu,

6% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale – w 2. roku nauki zawodu,

7% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale – w 3. roku nauki zawodu.

Młodociany zatrudniony w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy nie może zarabiać mniej niż 4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Pracodawca może ustalić wyższe wynagrodzenia dla pracowników młodocianych niż wynagrodzenie określone powyżej. 

Od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, pracodawca powinien odprowadzać za młodocianego składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe.

Zatrudnianie młodocianych – pozostałe obowiązki

Pracodawca w regulaminie pracy (lub w inny przyjęty sposób) powinien umieścić:

• wykaz prac wzbronionych młodocianym,

• wykaz rodzaju prac i stanowisk pracy dozwolonych młodocianym zatrudnionym w celu przygotowania zawodowego,

• wykaz prac lekkich dozwolonych osobom młodocianym – musi on zostać zatwierdzony przez inspektora pracy. 

Zatrudnianie młodocianych wymaga przestrzegania również innych aspektów formalnych m.in. pracodawca powinien przed rozpoczęciem pracy przez młodocianego, zapoznać go z regulaminem pracy, natomiast przedstawicielowi ustawowemu lub opiekunowi powinien przekazać informacje o ryzyku zawodowym na stanowisku pracy wykonywanym przez młodocianego.

UWAGI

Pracodawca bezwzględnie pokrywa koszty opłaty za egzamin czeladniczy w pierwszym terminie. Każdy rzemieślnik szkolący młodocianych ma obowiązek przynależności do organizacji rzemieślniczej (Dz. U. Nr 129 z 2001 r.).

ZASADY REFUNDACJI  WYNAGRODZEŃ  WYPŁACANYCH  PRACOWNIKOM MŁODOCIANYM

Pracodawca, który zatrudnia pracowników młodocianych w celu przygotowania zawodowego, może uzyskać refundację wypłaconych im wynagrodzeń oraz opłaconych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawą prawną do udzielenia refundacji jest zawarta pomiędzy pracodawcą a Wojewódzką Komendą OHP umowa o refundację – Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2014 r. Dz. U. z 2014 r. poz. 865)w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wypłacanych młodocianych pracownikom.

Pracodawca składa wniosek o zawarcie umowy o refundację do Centrum Edukacji i Pracy Młodzieży OHP właściwego ze względu na miejsce przez młodocianego przygotowania zawodowego bezpośrednio albo za pośrednictwem organizacji zrzeszającej pracodawców.   Szczegóły poniżej:

http://www.mazowiecka.ohp.pl/strona.php/65_refundacja_wynagrodzen_mlodocianych.html

INFORMACJE O DOFINANSOWANIU KOSZTÓW KSZTAŁCENIA UCZNIÓW

Dofinansowanie przyznaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego pracownika, w drodze decyzji, potwierdzeniu warunków określonych w oparciu o art. 122 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 poz. 59 oraz 949) 

Pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli:

• pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba u pracodawcy zatrudniona posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych,
• młodociany pracownik ukończył naukę zawodu i zdał egzamin, zgodnie z odrębnymi przepisami.

Wysokość kwoty dofinansowania kosztów kształcenia jednego młodocianego pracownika odbywającego naukę zawodu zależy od okresu kształcenia wynikającego z umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego i wynosi. Obecnie wartość dofinansowania przypadająca na jednego pracownika młodocianego zgodnie z art. 70b ust. 2 wspomnianej ustawy wynosi:

• w przypadku nauki zawodu – 8081 zł przy okresie kształcenia wynoszącym 36 miesięcy; jeżeli okres kształcenia jest krótszy niż 36 miesięcy, kwotę dofinansowania wypłaca się w wysokości proporcjonalnej do okresu kształcenia;
• w przypadku przyuczenia do wykonywania określonej pracy – do 254 zł za każdy pełny miesiąc kształcenia.

Wartość udzielonego dofinansowania stanowi jednocześnie przychód podatnika, co zostało uregulowane na gruncie Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dofinansowanie należy uznać za przychód opierając się na art. 14 ust. 2 pkt 2. W odniesieniu do omawianego przypadku za datę powstania przychodu należy uznać dzień otrzymania dotacji (art. 14 ust. 1i u.p.d.o.f.).

 Wartość dofinansowania stanowi przychód pracodawcy

Jeżeli umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego została rozwiązana z przyczyn niezależnych od pracodawcy, a młodociany pracownik podjął naukę zawodu na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego u innego pracodawcy – przysługującą kwotę dofinansowania dzieli się między wszystkich pracodawców, proporcjonalnie do liczby miesięcy prowadzonej przez nich nauki zawodu. Dofinansowanie nie przysługuje temu pracodawcy, z którym umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego została rozwiązana z winy pracodawcy.

Dofinansowanie jest przyznawane na wniosek pracodawcy  w terminie 3 miesięcy od dnia zdania przez młodocianego pracownika egzaminu. Do wniosku należy dołączyć kopie:

• dokumentów potwierdzających spełnienie warunków, o której mowa w ustawie, (pkt 2)
• umowy o pracę z młodocianym pracownikiem w celu przygotowania zawodowego,
• dyplomu, świadectwa lub zaświadczenia potwierdzającego spełnienie warunku określonego w ustawie,

Dofinansowanie z budżetu państwa kosztów kształcenia młodocianych pracowników odbywa się w ramach dotacji celowej za zadania własne.